ತಲಾತಲಾಂತರಗಳಿಂದ ನಿನಾದಿಸುವ ನಾದ – ಶಹನಾಯಿ, ಕಣಿವಾದ್ಯ

ತುಳಸಿತನಯ ಚಿದು..✍️

ನಾನು ಈಚೆಗೆ ಸಿದ್ದರಬೆಟ್ಟದ ವೀರಭದ್ರಶಿವಾಚಾರ್ಯ ಸ್ವಾಮೀಜಿಗಳ ಜೊತೆಯಲ್ಲಿ ಹೂವಿನಹಡಗಲಿ ತಾಲ್ಲೂಕು, ಇಟಗಿ ಹೋಬಳಿ ವ್ಯಾಪ್ತಿಯ ಸೋಗಿ ಗ್ರಾಮಕ್ಕೆ ನನ್ನ ಒಡನಾಡಿಯೊಬ್ಬರ ವಿವಾಹಕ್ಕೆಂದು ಹೋಗಿದ್ದೆ. ಅಲ್ಲಿ ನನಗೆ ಕಂಡಿದ್ದು ಎಲ್ಲ ವೈಶಿಷ್ಯ. ಇದೇ ಮೊದಲ ಬಾರಿಗೆ ಉತ್ತರ ಕರ್ನಾಟಕ ಭಾಗಕ್ಕೆ ಹೋಗಿದ್ದಕ್ಕೇನೋ ಅಲ್ಲಿನ ಜನಜೀವನ ಅತ್ಯಂತ ಕುತೂಹಲ ಹುಟ್ಟಿಸಿತು. ಅಲ್ಲಿ ನನ್ನನ್ನು ಹೆಚ್ಚು ಆಕರ್ಷಿಸಿದ್ದು ಮದುವೆ ದಿಬ್ಬಣ ಕರೆದೊಯ್ಯುವಾಗ ನುಡಿಸುತ್ತಿದ್ದ ಶಹನಾಯಿ ಹಾಗೂ ಕಣಿವಾದ್ಯ. ಅವರು ನುಡಿಸುತ್ತಿದ್ದ ಮಂಗಳವಾದ್ಯ ನನ್ನ ಕರ್ಣಗಳನ್ನು ಅತಿಯಾಗಿ ಆಮಂತ್ರಿಸಿತು. ಈ ಮಧ್ಯೆ ಅವರು ವಾದ್ಯ ನುಡಿಸುವುದನ್ನ ನಿಲ್ಲಿಸಿದಾಗ ಅದೇಕೋ ಏನೋ ನಾನು ಆಗ ಅವರನ್ನು ಮಾತನಾಡಿಸಬೇಕು ಅಂತ ತುಂಬಾ ಅನಿಸತೊಡಗಿತು. ಆಗ ಅವರನ್ನ ಒಂದಿಷ್ಟು ಮಾತಿಗೆಳೆದು ಅವರ ಹಿನ್ನೆಲೆಯನ್ನ ಕೆದಕಿದೆ. ಆಗ ಅವರಿಂದ ತಿಳಿದ ಒಂದಷ್ಟು ವಿಚಾರಗಳನ್ನ ಇಲ್ಲಿ ಹಂಚಿಕೊಳ್ಳುವ ಪ್ರಯತ್ನ ಮಾಡಿದ್ದೇನೆ.

ಈ ವಾದ್ಯವೃಂದದ ಮೇಟಿ ಮಲ್ಲಪ್ಪನನ್ನು ಮಾತಿಗೆ ಎಳೆದಾಗ ಅವರು ನನ್ನೊಂದಿಗೆ ಅತ್ಯಂತ ವಿನಯ ಹಾಗೂ ಗೌರವದಿಂದಲೇ ನನ್ನ ಪ್ರಶ್ನೆಗಳಿಗೆ ಉತ್ತರಿಸಿದರು. ಛಲವಾದಿ ಸಮುದಾಯದವರಾದ ಮಲ್ಲಪ್ಪ ಹಾಗೂ ಅವರ ಅಣ್ಣತಮ್ಮಂದಿರದ್ದು ಹಿಟ್ಟಿನಿಂದಲೂ ಇದೇ ಕಾಯಕ. ಸುತ್ತ ಹತ್ತೂರಿನಲ್ಲಿ ಎಲ್ಲೇ ಮಂಗಳ ಕಾರ್ಯ ಹಾಗೂ ಮರಣದ ಅಂತ್ಯಕ್ರಿಯೆಯಲ್ಲೂ ಇವರದ್ದೇ ನಾದ ಸ್ವರ. ಹತ್ತೂರಿನಲ್ಲೂ ಶಹನಾಯಿ ಮಲ್ಲಪ್ಪ ಅಂತನೇ ಅವರನ್ನ ಕರಿತಾರೆ. ಅವರೊಂದಿಗೆ ಅವರ ಅಣ್ಣತಮ್ಮಂದಿರಾದ ಶೃತಿ ವಾದಕರಾದ ನಾಗಪ್ಪ, ಸೋಗಿ ಮಲ್ಲಪ್ಪ, ಸಮ್ಮಾಳ ವಾದಕ ಕೊಟ್ರೇಶ್ ಇಟಗಿ, ದಿಮ್ಮ ಬಾರಿಸುವ ಸೋಗಿ ಕೊಟ್ರೇಶ್, ಮಲ್ಲಪ್ಪನಿಗೆ ಶಹನಾಯಿ ಜೊತೆಯಾಗುವ ಪರಸಪ್ಪ ಗುಡಾಳ್, ಇವರೆಲ್ಲರೂ ತಮ್ಮ ಹುಟ್ಟಿನಿಂದಲೂ ಇದೇ ಕಾಯಕ ಮಾಡಿಕೊಂಡು ಬಂದಿದ್ದಾರೆ. ಇದು ಅವರ ಹಿರಿಕರು ಕೊಟ್ಟ ಬಳುವಳಿ ಎನ್ನುವುದು ಅವರ ಆಂಬೋಣ. ಅದನ್ನು ಅತ್ಯಂತ ಗೌರವದಿಂದಲೇ ಇಂದಿಗೂ ಮುಂದುವರೆಸುತ್ತಿದ್ದಾರೆ.

ಭಾರತೀಯ ಸಂಗೀತ ಪರಂಪರೆ ಅನೇಕ ವಿಶಿಷ್ಟವಾದ ವಾದ್ಯವೃಂದಗಳಿಂದ ಸಮೃದ್ಧವಾಗಿದೆ. ಈ ಪೈಕಿ ಶಹನಾಯಿ ಮತ್ತು ಕಣಿವಾದ್ಯಗಳು ಶ್ರವಣಸುಖದ ನಾದಮಯ ಅನುಭವವನ್ನು ಕೊಡುವುದಲ್ಲದೆ, ಸಂಸ್ಕೃತಿ, ಭಕ್ತಿ ಸಂವೇದನೆಗಳಿಗೂ ಜೀವಂತ ಸಾಕ್ಷಿಯಂತೆ ಇವೆ. ಇವುಗಳನ್ನು ತಲಾತಲಾಂತರದಿಂದ ನಿರಂತರವಾಗಿ ಮುಂದುವರಿಸಿಕೊಂಡು ಬಂದಿರುವ ಇಲ್ಲಿನ ಕೆಲವು ಕುಟುಂಬಗಳು ಇವತ್ತಿಗೂ ಅದರ ನಾದಪಾರಂಪರ್ಯವನ್ನು ಉಳಿಸಿಕೊಂಡು ಬಂದಿರುವುದು ಶ್ಲಾಘನೀಯ.

ವಿಡಿಯೋ ಗಾಗಿ ಇಲ್ಲಿ ಕ್ಲಿಕ್ ಮಾಡಿ

ಶಹನಾಯಿ ಎಂಬ ಶಬ್ದವೇ ತನ್ನಲ್ಲಿ ಒಂದು ರಾಜಸಂಪತ್ತಿಯ ಛಾಯೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಈ ವಾದ್ಯವು ಮೂಲತಃ ಮಿಥಿಲಾ ಮತ್ತು ಉತ್ತರ ಭಾರತದ ರಾಜದರ್ಬಾರಿಗಳಲ್ಲಿ ನಿನಾದಿಸುತ್ತಿದ್ದ ಶ್ರೇಷ್ಠ ವಾದ್ಯವಾಗಿದ್ದು, ಮುಂದೆ ಧಾರ್ಮಿಕ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಗಳಲ್ಲಿ, ಮದುವೆಗಳಲ್ಲಿ, ವಿಶೇಷ ಪೂಜೆಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ರಮುಖವಾಗಿಬಿಟ್ಟಿತು. ಶಹನಾಯಿಯ ನಾದ ಶಾಂತ, ಭಕ್ತಿಯ ಶ್ರಾವಣಾನುಭವವನ್ನು ನೀಡುತ್ತದೆ.

ಇಂತಹ ಶಹನಾಯಿಯನ್ನು ವಂಶಪಾರಂಪರ್ಯವಾಗಿ ತಂದು, ಅದನ್ನು ಕೇವಲ ವಾದ್ಯವಲ್ಲದೆ ಜೀವನದ ಭಾಗವನ್ನಾಗಿ ಮಾಡಿಕೊಂಡು ಬಂದಿರುವ ಇಲ್ಲಿನ ಕುಟುಂಬಗಳ ಕತೆ ಎದ್ದೇಳಿಸುವಂತಹದು. ಪಿತಾಮಹರಿಂದ ಮೊಮ್ಮಕ್ಕಳವರೆಗೆ ಸಾಗಿದ ಈ ಪಾರಂಪರ್ಯ ಶಕ್ತಿ ಕೇವಲ ಕಲೆಯ ಪೋಷಣೆಗಲ್ಲದೆ, ಒಂದು ಜೀವಮಾನದ ಸನ್ನಿವೇಶವನ್ನೂ ಹೊತ್ತಿದೆ.

ಅದು ಒಬ್ಬ ಪಿತೃ ಶ್ರೀಮಂತವಾಗಿ ಉಳಿದಿದ್ದರೂ, ತನ್ನ ಮುದ್ದಿನ ಮಕ್ಕಳಿಗೆ ಶಹನಾಯಿ ಕಲಿಸುವಾಗ ಬಳಸುತ್ತಿದ್ದ ಧೂಳಿನಿಂದ ಮುರಿದ ಹಳೆಯ ಶಹನಾಯಿ ಇನ್ನೂ ಮನೆಯ ಕೋಣೆಯಲ್ಲಿ ಇರಿಸಿಕೊಂಡಿರುವ ನಂಬಿಕೆಯ ಕಥೆಗಳಿವೆ. ಪುರೋಹಿತ ಕರ್ಮದ ಜೊತೆಗೆ ಶಹನಾಯಿ ನಾದವೂ ಸಂಪೂರ್ಣವಾದ ಪೂಜೆಯ ಭಾಗವಾಗಿ ನೆಲೆನಿಂತಿರುವ ಈ ರೀತಿಯ ಕುಟುಂಬಗಳ ಸಾಧನೆಯ ಹಿಂದೆ ಶ್ರಮ, ಭಕ್ತಿ, ಹಾಗೂ ನಾದಪ್ರೀತಿಯ ಶ್ರೇಷ್ಠ ಸಂಕಲನ ಇದೆ.

ಕಣಿವಾದ್ಯಗಳು ದೇಹದ ಭಾಗಗಳಂತೆ ಬದುಕನ್ನು ಬಿಡುತ್ತವೆ. ತಮಟೆ, ಕಣಿವಾದ್ಯ ನಾದಸ್ವರ, ಜಾನಪದ ತಾಳವೃದಂಗಳು, ಶೃಂಗಾರದ ಹಾಡುಗಳಿಗೆ ತಾನಾಗಿ ಜೀವ ತುಂಬುವಂತಹ ಈ ವಾದ್ಯಗಳು ಗ್ರಾಮೀಣ ಹಾಗೂ ಜಾನಪದ ಸಂಸ್ಕೃತಿಯ ಅವಿಭಾಜ್ಯ ಅಂಗವಾಗಿವೆ. ಕೆಲವೊಂದು ಕುಟುಂಬಗಳು ಈ ಕಣಿವಾದ್ಯಗಳನ್ನು ತಾವು ಅಜ್ಜಿಯವರಿಂದ, ತಾತಂದಿರಿಂದ ಕಲಿತಂತೆ ಮುಂದಿನ ತಲೆಮಾರಿಗೆ ಸೇರಿಸುತ್ತ ಬಂದಿದ್ದಾರೆ.

ಮದುವೆ, ಜಾತ್ರೆ, ಹೊರಟಾಗ, ಮಂಗಳ ಕಾರ್ಯ ಎಲ್ಲವೂ ಈ ನಾದವಿಲ್ಲದೆ ಅಪೂರ್ಣವೆನಿಸುತ್ತವೆ. ಕೆಲವು ಕುಟುಂಬಗಳ ಗೃಹದೇವತೆಗಳಿಗೆ ಪ್ರಸಾದಕ್ಕಿಂತ ಮುಂಚೆ ತಮಟೆಯ ಒರಟಾದ ಧ್ವನಿಯಲ್ಲಿ ಒಂದು ಸಾರಿ ಕಿವಿಕೊಟ್ಟು ತರುವ ಮರ್ಯಾದೆಯಿದೆ. ಅವರು ಕಲೆಯನ್ನೇ ಪೂಜೆಯಾಗಿ ಪರಿಗಣಿಸುತ್ತಾರೆ.

ಈ ಕುಟುಂಬಗಳು ಶಹನಾಯಿ, ಕಣಿವಾದ್ಯಗಳನ್ನು ಕಲೆಗೆ ಮೀರಿ ತಾವು ತಾಳಿದ ಜೀವಶಕ್ತಿ ಎಂದು ಭಾವಿಸುತ್ತವೆ. ವಾದ್ಯದ ತಯಾರಿಕೆಯಿಂದ ಹಿಡಿದು ಅದರ ನಿರಂತರ ಅಭ್ಯಾಸ, ಪುನರ್ ಸಂಸ್ಕರಣೆ ಮತ್ತು ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಗಳಲ್ಲಿ ನಿಭಾಯಿಸುವ ಶಿಸ್ತು — ಈ ಎಲ್ಲವೂ ತಲಾ ತಲೆ ಪೋಷಿತವಾಗಿದೆ.

ಇಂದಿನ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನ ಕಾಲದಲ್ಲಿಯೂ, ಈ ವಂಶಪಾರಂಪರ್ಯವನ್ನು ಮೀರಿ ಉಳಿಸಿಕೊಂಡಿರುವ ಮನೆಗಳು ತಮ್ಮ ಮನೆ ಮಕ್ಕಳಿಗೆ ಮೊದಲು ಶಹನಾಯಿ ಅಥವಾ ಕಣಿವಾದ್ಯ ತೋರಿಸುತ್ತಾರೆ – ಮೊಬೈಲ್ ಫೋನ್ ಅಲ್ಲ. ಇದು ನಾದದ ಕಲೆ, ಶಿಸ್ತಿನ ಪಾಠ ಹಾಗೂ ಸಂಸ್ಕೃತಿಯ ಗೌರವವನ್ನೂ ಕಲಿಸುತ್ತದೆ.

ಇಂದಿನ ಪೀಳಿಗೆ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನದತ್ತ ಮುಖ ಮಾಡಿದರೂ, ಇಂತಹ ವಂಶಪಾರಂಪರ್ಯ ಕುಟುಂಬಗಳು ತಮ್ಮ ನಾದಪಾಠವನ್ನು ಯಥಾಸ್ಥಿತಿಯಲ್ಲಿ ಮುಂದುವರಿಸುತ್ತಿದ್ದಾರೆ. ಇದೇ ನಾದಪೂಜೆಯ ಮುಂದಿನ ತಲೆಮಾರಿಗೆ ಹೊಸ ರೂಪ.

ಶಹನಾಯಿ ಮತ್ತು ಕಣಿವಾದ್ಯಗಳ ಪಾರಂಪರ್ಯವನ್ನು ತಲಾತಲಾಂತರದಿಂದ ಸಾಗಿಸುತ್ತಿರುವ ಕುಟುಂಬಗಳು ನಾಡು-ನುಡಿಗೆ ಜೀವ ತುಂಬಿದವರು. ಇವರು ಕೇವಲ ಕಲಾವಿದರು ಅಲ್ಲ, ನಾದಯೋಗಿಗಳೂ ಹೌದು. ಇಂತಹ ಕುಟುಂಬಗಳ ಕಥೆಗಳನ್ನು ದಾಖಲಿಸುವುದು, ಪೋಷಿಸುವುದು ಹಾಗೂ ಗೌರವಿಸುವುದು ನಮ್ಮೆಲ್ಲರ ಕರ್ತವ್ಯ.

ನಾನು ಬಾಲ್ಯದಲ್ಲಿ ಶಹನಾಯಿ ಹಿಡಿಯುವುದು ನನ್ನ ದಿನಚರಿಯಾದ್ದು. ಪ್ರಾರಂಭದಲ್ಲಿ ಅಜ್ಜ ಗದರಿಸುತ್ತಿದ್ದರು – ಶ್ರುತಿ ತಪ್ಪುತ್ತಿತ್ತು, ಉಸಿರಾಟ ಸರಿಯಾಗಿರಲಿಲ್ಲ. ಆದರೆ ಅವರು ಬಿಡಲಿಲ್ಲ. ಪ್ರತಿದಿನವೂ ಮುಂಜಾನೆ 5 ಗಂಟೆಗೆ ಎದ್ದು ನಾದಾಭ್ಯಾಸ ಮಾಡುವುದು ಮನೆಯ ನಿಯಮವಾಗಿತ್ತು. ಅವರಿಗೆ ಸಂಗೀತವೆಂದರೆ ಪೂಜೆ – ಪ್ರತಿದಿನವೂ ಕಸರತ್ತಾಗಿ ನಡೆಯಬೇಕಾದ ಚಟುವಟಿಕೆ.

ನಲವತ್ತು ವರ್ಷಗಳ ಹಿಂದೆ ನನ್ನ ಮೊಟ್ಟ ಮೊದಲ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮ ನನ್ನ ಊರಿನ ದೇವಸ್ಥಾನದ ಪೂಜೆ. ಅಜ್ಜನು ಶಹನಾಯಿ ಹಿಡಿದು ನನಗೆ ಮೊದಲ ತಾಳ ಕೊಟ್ಟ ದಿನ. ನನ್ನ ಕೈ ನಡುಗುತ್ತಿತ್ತು. ಆದರೆ ಮೊದಲ ನೋಟದಲ್ಲೇ ಅವರ ಕಣ್ಣಲ್ಲಿ ನಂಬಿಕೆಯ ಮೂಡಿದರೆನಿಸಿತು. ಅವರ ನಗು ನನ್ನ ಮೊದಲ ಪ್ರಶಸ್ತಿ.

ಇಂದಿಗೂ ಅಜ್ಜನ ಹಳೆಯ ಶಹನಾಯಿ ನಾನು ಆರಾಧಿಸುವ ದೇವರೊಡನೆ ಇರುತ್ತದೆ. ಅದನ್ನು ಸ್ಪರ್ಶಿಸುವ ಮೊದಲು ನಾನು ಕೈತೊಳೆದುಕೊಳ್ಳುತ್ತೇನೆ – ಅದು ನನಗೆ ಒಂದು ನಾದದ ದರ್ಶನ, ಆಪ್ತ ಸಂಬಂಧ ಎನ್ನುವಾಗ ಮಲ್ಲಪ್ಪ ಭಾವುಕರಾದರು.